Το βίωμα της απώλειας-Πένθος ή μελαγχολία; Πως τα ξεχωρίζω;

Το βίωμα της απώλειας-

Πένθος ή μελαγχολία; Πως τα ξεχωρίζω;

Το πένθος και η μελαγχολία έχουν ως κοινή αφετηρία την απώλεια. Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, μιας σχέσης, μιας πατρίδας ή ακόμα και ενός ιδανικού, φέρνει τον άνθρωπο αντιμέτωπο με το πιο ανθρώπινο και καθολικό βίωμα: το κενό που αφήνει πίσω της η απουσία.

Σε όλες τις κοινωνίες και πολιτισμούς, το πένθος αναγνωρίζεται ως μια φυσική διαδικασία. Το άτομο χρειάζεται χρόνο και χώρο για να αποχαιρετήσει, να πονέσει, να θυμηθεί, να κρατήσει μέσα του το πρόσωπο που έφυγε, αλλά και να μπορέσει, σιγά-σιγά, να στραφεί ξανά στη ζωή.

Η μελαγχολία, από την άλλη, εμφανίζεται όταν η απώλεια παραμένει «κολλημένη» μέσα μας, σαν να μην μπορούμε να αποχωριστούμε ποτέ εκείνο το κομμάτι που χάθηκε. Δηλαδή, το άτομο ταυτίζεται τόσο έντονα με αυτό που έχασε, που δυσκολεύεται να προχωρήσει, βυθίζεται σε ενοχές, αυτομομφές και αισθήματα ανεπάρκειας.

Το βίωμα του πένθους

Στο πένθος, ο κόσμος φαίνεται για λίγο φτωχός και άδειος. Ο πόνος είναι βαθύς, αλλά η αυτοεκτίμηση του ανθρώπου παραμένει άθικτη. Μπορεί να πει μέσα του: «Γιατί μου το έκανες αυτό;» – απευθυνόμενος στο αγαπημένο πρόσωπο που έφυγε.

Η διαδικασία ωστόσο, όσο επώδυνη κι αν είναι, οδηγεί σιγά-σιγά σε μια νέα ισορροπία, σε έναν κόσμο που εξακολουθεί να έχει νόημα.

Το βίωμα της μελαγχολίας

Στη μελαγχολία, δεν είναι μόνο ο κόσμος που φαίνεται κενός· είναι το ίδιο το Εγώ που καταρρέει.

Το άτομο κατηγορεί τον εαυτό του: «Εγώ φταίω για όλα». Οι ενοχές, η αίσθηση ότι αξίζει τιμωρία, η έλλειψη διάθεσης για ζωή, ύπνο, τροφή ή χαρά, παγιδεύουν τον άνθρωπο που έμεινε πίσω σε έναν φαύλο κύκλο.

Το πένθος, η μελαγχολία και το τραύμα

Η απώλεια μπορεί να λειτουργήσει σαν τραύμα: μια ρωγμή που αφήνει το άτομο με το αίσθημα ότι η γη υποχωρεί κάτω από τα πόδια του. Το τραύμα διαταράσσει την αίσθηση συνέχειας της ζωής και κάνει τον ψυχικό πόνο πιο δύσκολο να επεξεργαστεί. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το πένθος μπορεί να «παγώσει» και να μετατραπεί σε μελαγχολία.

Πως μπορεί να βοηθήσει η ψυχοθεραπεία

Η ψυχοθεραπεία μας υπενθυμίζει ότι κάθε άνθρωπος ζει το πένθος του με τον δικό του, μοναδικό τρόπο.

Δεν υπάρχει «σωστός» ή «λάθος» τρόπος να πενθεί κανείς. Η αποδοχή του βιώματος, η ενσυναίσθηση και η θεραπευτική σχέση προσφέρουν τον ασφαλή χώρο ώστε το άτομο να μπορέσει να ξαναβρεί το δικό του ρυθμό ζωής.

Η πορεία αυτή μας βοηθά να δούμε τι συμβαίνει στο βάθος: τις εσωτερικές συγκρούσεις, τις ασυνείδητες ενοχές, τις συνδέσεις με τα πρώτα πρόσωπα αγάπης που συχνά ξυπνούν μέσα από το πένθος.

Το θεραπευτικό έργο δεν είναι μόνο να «ξεπεραστεί» η απώλεια, αλλά να μπορέσει να ενσωματωθεί στην ιστορία του κάθε ανθρώπου με έναν τρόπο που δεν θα το καθηλώνει, αλλά θα του επιτρέπει να ζει.

Βιβλιογραφική έρευνα-

Νίκη Αποστόλου/ Κλινική και κοινοτική ψυχολόγος- Συμβουλευτική και ψυχοδυναμική θεραπεύτρια/ Συνεργάτης στο Κέντρο ψυχοθεραπείας “Αφύπνιση”.

Επιμέλεια και συγγραφή άρθρου- Τζίρκα Πηνελόπη/ Ψυχολόγος ΑΠΘ- Γνωσιακή Συμπεριφορική θεραπεύτρια με εστίαση στο τραύμα.